Kırşehir’in Ekonomik Yapısı

Konum olarak Türkiye’nin tam ortasında İç Anadolu bölgesinde bulunan Kırşehir’in tarihi Hititler’e kadar dayanmakta olup tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır. Özellikle 12. y.y. da Moğolların Anadolu da tamamen hüküm kurmasına müteakiben Kırşehir’e atanan Vali Cacaoğlu Nurettin döneminde Kırşehir, Türk Kültür Merkezlerinin en önemlilerinden biri haline gelmiş olup, ilk Türkçe eserlerden olan Garibname’nin yazarı Aşık Paşa, Gökbilim Medresesi kurucusu Caca Bey, Ahilik teşkilatının piri Ahi Evran, Aşık Paşa’ya hocalık yapmış Mevlevi tarikatının önde gelen mensubu Süleyman Türkmani, edebiyat ve tasavvuf yazarı Mevlevi tarikatı mensubu Ahmedi  Gülşehri ve Hacı Bektaş Veli gibi Türk İslam şair, düşünür ve mutasavvıflara ev sahipliği yapmış ve yetiştirmiştir. Ayrıca ticaretin önemli güzergahlarından tarihi İpek Yolu ticaret güzergahında bulunan Kırşehir bu özelliği itibariyle de önem taşımaktadır. Tüm Türkiye de gözlemlenen kırsaldan merkeze göç Kırşehir içinde geçerli olup 2015 yıl sonu verilerine göre toplam nüfusu 225.562 olan Kırşehir’in son on yıl da toplam nüfusunda artış görülmemekle beraber, 173.222 olan merkez ilçe nüfusunun yıllar itibariyle artış gösterdiği gözlenmektedir. Kırşehir halkının geçim kaynakları ve ekonomisi ağırlıklı olarak tarımsal ve hayvansal üretime dayalı olmakla beraber geçmişte devlet yatırımları olarak kurulan ve günümüzde özel sektör işletmesinde bulunan Petlas Lastik Fabrikası ve Çemaş Döküm Fabrikası ayrıca Devlet yönetiminde bulunan  ve 2018 yılı içerisinde özelleşen Şeker Fabrikası şehrin en büyük sanayi tesisleri konumundadır. Ağır sanayi yatırımı az olan Kırşehir’de özellikle mobilya, maden, metal sanayi, et, süt, seracılık ve tarımsal ürün işleme gibi çeşitli sektörlerdeki yatırımlar ve Petlas Lastik Fabrikasının ve Çemaş Döküm Fabrikasının ilave yatırımları ile istihdam artmakta ve şehrin ekonomisi gelişme göstermektedir.

Kırşehir’de faaliyette bulunan banka şube sayısı 2016 yılı 9. ay sonu itibariyle 27’ye ulaşmış olup şube başına düşen nüfus sayısı 8.354 kişi olmuştur. 2010 yılında kişi başına düşen toplam mevduat miktarı 4.396 TL iken 2016 yılı 9. Ay sonu itibariyle bu miktar %93 artış ile 8.484 TL’ye ulaşmıştır. Kişi başına düşen toplam mevduat miktarı bir önceki yıla kıyasla ise %2,4 artış göstermiştir. 2010 yılında kişi başına düşen nakdi kredi miktarı 3.317 TL iken 2016 9. Ay sonu itibariyle %272 artış ile 12.334 TL’ye ulaşmıştır. Kişi başına düşen nakdi kredi miktarı 2015 yılına kıyasla ise %9,2 artış göstermiştir. 2010 yılında 79 TL olan ve 2011 yılında 69TL’ye kadar gerileyen bankalardaki kişi başına düşen takipteki alacak miktarı 2016 yılında 314 TL’ye çıkmıştır. Kişi başına düşen takipteki alacak miktarı 2010 yılından 2016 yılına kadar yaklaşık %297 oranında artış göstermiştir. Kırşehir’deki Toplam Mevduat miktarı 2015 yılında 1.85 milyar TL iken %3,7 oranında artış ile 2016 yılı 9. Ay sonu itibariyle 1.91 milyar TL’ye yükselmiştir. 2010 yılından bu yana toplam mevduat miktarında yaşanılan artış ise %95’tir. Toplam Nakdi Kredilerde yaşanılan artış ise Toplam Mevduat miktarında yaşanılan artışa göre daha fazladır. Toplam nakdi krediler toplamı 2016 yılı 9. Ay sonu itibariyle 2.85 milyar TL olup 2010 yılından bu yana %276’lık bir artış göstermiştir, 2015 yılına kıyasla ise %11’lik bir artış yaşanmıştır. Toplam takipteki alacak miktarı ise 2010 yılında 17.7 milyon TL iken 2015 yılında 46.7 milyon TL’ye, 2016 yılı 9. Ay sonu itibariyle ise 71 milyon TL’ye yükselmiştir.

Kırşehir’de kullanılan kredi türleri incelendiğinde, 2016 yılı 9. ay sonu sonu itibariyle diğer tüketici kredilerinin yaklaşık 407 milyon TL’ye, konut kredisinin 340 Milyon TL’ye, bireysel kredi karı borcunun 154 milyon TL’ye ve taşıt kredilerinin ise 11.6 milyon TL’ye ulaştığı görülmektedir. 2010 yılından 2016 yılı 9. ay sonuna kadar diğer tüketici kredilerinde %160, konut kredisi kullanımında %161,bireysel kredi kartı borcunda %152 ve taşıt kredilerinde %58 oranında artışlar gerçekleşmiştir. 2016 yılı 9. Ay sonu verileri 2015 yıl sonu verileriyle kıyaslandığında ise diğer tüketici kredileri kullanımında %4.3, konut kredisi kullanımında %5.2, bireysel kredi kartı borcunda %21.7 ve taşıt kredilerinde %4.3 oranında artışlar görülmektedir. 2010 yılından itibaren taşıt kredilerindeki artışlar sınırlı kalırken diğer kredilerdeki artışlar oldukça dikkat çekici seviyededir. Bireysel krediler bazında 2015 yılında 19 milyon olan Takipteki krediler, %26 oranında artışla 2016 yılı 9. ay sonu itibariyle 24 milyon TL’ye ulaşmıştır. ırşehir’de kullanılan sektörel krediler incelendiğinde 2015 yılına kıyasla yaklaşık %14’lik artışla 2016 yılı 9. ay sonu itibariyle sektörel krediler toplamı 995 milyon TL’ye ulaşmıştır. Kullanılan ticari krediler incelendiğinde sırasıyla Ziraat ve Balıkçılık, Gıda, Toptan Ticaret ve Komisyonculuk, Meşrubat ve Tütün ile İnşaat sektörlerinde en fazla kullanımın gerçekleştiği görülmektedir. 2016 yılı 9. Ay sonu itibariyle Ziraat ve Balıkçılık sektörü 574 milyon TL, Toptan Ticaret ve Komisyonculuk sektörü 153 milyon TL, Gıda, Meşrubat ve Tütün sektörü 102 milyon TL ve inşaat sektörü 97 milyon TL kredi tutarlarına ulaşmıştır. Gayrinakdi krediler toplamı ise 2016 9. ay sonu itibariyle 2015 yılına kıyasla %1,3’lük azalışla 102 milyon TL olarak gerçekleşmiştir. Sektörel bazda Takipteki krediler ise 2016 yılı 9.ay sonu itibariyle 2015 yılına kıyasla %71 oranında artışla 33 milyon TL’ye ulaşmıştır.

Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) verilerine göre Kırşehir’in 2015 yılında 169,91 milyon $ olarak gerçekleşen ihracatı yaklaşık %1.7’lik düşüş ile 2016 yılında 167,06 milyon $ olarak gerçekleşmiştir. Kırşehir’in ihracat tutarları 2014 yılına kadar sürekli artış göstermekte iken 2015 ve 2016 yılllarında düşüş göstermiştir, bu düşüşün global piyasalardaki durgunluklar ve Ortadoğu ve Körfez ülkelerindeki iç karışıklıklardan kaynaklandığı düşünülmektedir. 2012, 2013 ve 2014 yıllarındaki, Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri ile Demir ve Demir Dışı Metaller sektörlerinin ihracat tutarlarıdaki artışların yanında Kırşehir’in ihracat rakamlarının hızlı ve düzenli artış trendinin ana sebebi Petlas Lastik Fabrikasının üretim ve ihracat tutarlarındaki artıştır. Gerçekleşen ihracat miktarları aylara göre incelendiğinde 2016 yılında en fazla ihracatın Mart, Ağustos ve Ekim aylarında gerçekleştiği, Aralık ve Ocak aylarında ise nispeten daha düşük miktarlarda ihracat gerçekleştirilebildiği gözlemlenmektedir. Sonbahar mevsiminde yaşanılan düşüşün sebebi sektörlerin çalışma takvimi ile ilgili olduğu düşünülebilir.

Bölgelere göre gerçekleştirilen ihracat miktarı incelendiğinde 2016 yıl sonu itibariyle en fazla ihracatın 79,8 milyon $ ile Avrupa ülkelerine gerçekleştirildiği, Ortadoğu ve Körfez Ülkelerine ise yaklaşık 40 milyon $ ihracat gerçekleştirildiği gözlemlenmektedir. 2015 yılına kıyasla 2016 yılında Orta Doğu ve Körfez Bölgesi hariç diğer tüm bölgelere yapılan ihracat miktarlarının stabil olduğu görülmektedir. Orta Doğu ve Körfez ülkelerinde yaşanan iç karışıklıklar ve ekonomik olarak düzensizlikleri bu ülkelere yapılan ihracattaki düşüşün ana sebebi olarak düşünülebilir.

2015 yılına kıyasla 2016 yılında en çok ihracat gerçekleştirilen Avrupa Ülkelerine yapılan ihracat miktarı yaklaşık 1 milyon $’lık bir artış göstermişken ikinci en büyük pazar konumundaki Orta Doğu ve Körfez Ülkelerine yapılan ihracat, bu ülkelerdeki iç karışıklıklar ve belirsizlikler nedeniyle 6 milyon $’lık düşüş sergilemiştir. 2015 yılına kıyasla 2016 yılında, Avrupa Bölgesinin toplam ihracattan aldığı pay %46’dan %48’e, Kuzey Amerika Bölgesinin aldığı pay %5’den %8’e yükseliş göstermiştir bununla beraber Güney Amerika, Avustralya ve Afrika Bölgelerinin toplam ihracattan aldıkları paylarda değişim görülmemiştir, Asya Bölgesi ülkelerine yapılan ihracatın toplam ihracattan aldığı pay %7’den %6’ya, Ortadoğu ve Körfez Bölgesinin aldığı pay ise %27’den %24’e düşmüştür.

2016 yıl sonu verilerine göre en fazla ihracat gerçekleştirilen ilk 10 ülke sırasıyla Mısır, Almanya, İtalya, Irak, Romanya, ABD, Hollanda, Fas, İran, Yunanistan, Avustralya, Cezayir ve Suudi Arabistan olmuştur. 2015 yılına kıyasla ihracatın en fazla artış gösterdiği ülkelerden ABD’ye yapılan ihracat %88 (3,3 milyon $) artışla 7.2 milyon $, İran’a yapılan ihracat %73 (2,5 milyon $) artışla 6 milyon $’a ulaşmış iken ihracatın en fazla düşüş gösterdiği ülkelerden Cezayir’e yapılan ihracat %31 (2,2milyon $) azalış ile 5 milyon $, Irak’a yapılan ihracat %15 (1,6 milyon $) azalış ile 9,1 milyon $ olarak gerçekleşmiş 2016 yılında Kırşehir’in ihracat şampiyonu 146 milyon $ ile Otomotiv Endüstrisi olmuştur. Bu sektörü 6,8 milyon $ ile Meyve, Sebze Mamulleri, 6,2 milyon $ ile Demir ve Demir Dışı Metaller sektörleri takip etmektedir. 2016 yılında en fazla ihracat artışı %56 ile Meyve, Sebze Mamulleri sektöründe görülürken, En fazla düşüş yaşanılan sektörler ise sırasıyla %57 ile İklimlendirme Sanayi, %42 ile Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri, %27 ile Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller, %24 ile Makine ve Aksamları sektörleridir. Otomotiv Endüstrisi ile Demir ve Demir Dışı Metaller sektörlerindeki düşüşler ise yüzdesel olarak önemsenmeyecek düzeydedir.

2016 yılı içerisinde Otomotiv Endüstrisi sektöründen sonra en fazla ihracat Meyve, Sebze Mamulleri sektöründe gerçekleşmiştir. Sektörün ihracat miktarlarına bakıldığında, 2012 yılında 9,4 milyon $, 2013 yılında 9,9 milyon $, 2014 yılında 5,6 milyon $, 2015 yılında 4,4 milyon $ 2015 yılına kıyasla %56 oranında artışla 2016 yılında 6,8 milyon $’lık ihracat yapılmıştır. Meyve Sebze Mamulleri sektörü Kırşehir’in önemli sektörlerinden biri olup son yıllarda yapılan ilave yatırımların etkisiyle bu sektörün önümüzdeki yıllarda da büyümeye devam edeceği düşünülmektedir.

Demir ve Demir Dışı Metaller Sektörünün yıllar içerisindeki ihracat tutarları incelendiğinde sektörün ihracatı 2012 yılında 6,5 milyon $, 2013 yılında 10 milyon $, 2014 yılında 12 milyon $ ve 2015 yılında 6,3 milyon $ ve 2016 yılında ise 6,2 milyon $ olarak gerçeklemiştir. Sektörün toplam ihracat rakamlarına bakıldığında ise Otomotiv Endüstrisi ile Meyve, Sebze Mamulleri sektörlerinden sonra en fazla ihracat gerçekleştirilen sektör olduğu görülmektedir. Sektörün 2016 yılı toplam ihracatı aylık bazda incelendiğinde stabil olduğu söylenebilir bununla beraber yıllar içerisinde dolar bazında ihrcatta düşüş eğilimi görülmektedir.

2012 yılında 2,1 milyon $, 2013 yılında 4,2 milyon $, 2014 yılında 7,4 milyon $, 2015 yılında 6 milyon $ ve 2016 yılında 3,5 milyon $ ihracat gerçekleşen Hububat, Bakliyat, Yağlı Tohumlar ve Mamulleri Sektörü, 2015 yılına kadar sürekli bir artış trendin de iken 2015 yılından sonra düşüş eğilimine girmiştir. 2016 yılında ihracatta 2015 yılına kıyasla %42 oranında bir düşüş görülmüştür. Aylar itibariyle incelendiğinde, hububat ve tarım ürünleri hasat zamanı ihracat düşmekle beraber devam eden aylarda artışlar görülmektedir.

2012 yılında 0,5 milyon $, 2013 yılında 0,4 milyon $, 2014 yılında 0,8 milyon $, 2015 yılında ise 2,7 milyon $ olan Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller Sektörü ihracatı 2015 yılına kıyasla yaklaşık %27 düşüş göstererek 2016 yıl sonu itibariyle 1,9 milyon $ seviyesinde gerçekleşmiştir. 2012 yılından itibaren artış eğilimin de olan Su Ürünleri ve Hayvansal Mamuller Sektörü 2016 yılında düşüş göstermiştir.

Sonuç olarak Kırşehir’in toplam ihracat miktarında 2015 yılına kadar düzenli olarak artış görülmekte iken son yıllarda tüm dünyada görülen ekonomik sorunlar ve özellikle ihracatımız da önemli yere sahip komşu ülkelerdeki iç karışıklıklar neticesinde ihracat miktarında bir düşüş söz konusudur. Kırşehir’in ihracat tutarlarını doğrudan etkileyen Otomotiv Endüstrisi Sektöründe faaliyet gösteren Petlas Lastik Fabrikası, hem istihdam anlamında hem de ülkeye döviz kazandırma anlamında Kırşehir’in en büyük sanayi kuruluşudur. Bunun dışında Demir ve Demir Dışı Metaller, Hububat, Bakliyat, Yağlı tohumlar ve Mamulleri ile Meyve, Sebze Mamulleri sektörleri Kırşehir’in ihracatında etkili ve önemli sektörlerdir. İhracatın artırılabilmesi ve sürdürülebilir olabilmesi için yeni hedef pazarlara yönelik çalışmalar gerçekleştirilmesi, rekabet ve yenilik anlamında ürünlerin üretilmesi, var olan pazarların iyileştirilmesi, uluslararası fuarlara katılımın sağlanması, üretici firmalar arasındaki işbirliğinin arttırılması, işletmelerde marka bilincinin yerleştirilmesi ve dış ticaret konusunda uzmanlaşmış kalifiye personelin çalıştırılmasının teşvik edilmesi gerekmektedir.

Kırşehir’de 2014 yılında Kapasite Raporu sahibi işletme sayısı 124 iken bu sayı 2015 yılında %6.5’lık artış ile 116’ya düşmüştür. 2011 yılından bu yana ise Kapasite Raporu sahibi işletme sayısı %23’lik bir artış göstermiştir.

2015 yıl sonu itibariyle Kapasite Raporu sahibi işletme sayısında azalış görülse de işletmelerde çalışan mühendis, teknisyen gibi teknik personelin ve diğer personel sayılarında da artışlar yaşanmıştır. 2011 yılında 115 adet olan mühendis sayısı 158’e, 419 adet olan teknisyen sayısı 585’ye yükselmişken ve 277 adet olan usta sayısı 247’ye düşmüştür. Sanayi kapasite raporuna sahip işletmelerin toplam çalışan sayılarına bakıldığında 2011 yılında 4.083 olan çalışan sayısı %26 oranında artış ile 5.156 ya ulaşmıştır. 2015 yıl sonu itibariyle Kırşehir’de Sanayi Kapasite Raporuna sahip işletmelerin sektörlere göre dağılımı incelendiğinde en fazla kapasite raporu sahibi işletmelerin sırasıyla 13 adet ile “öğütülmüş hububat ve sebze ürünleri imalatı”, 9 adet ile “ekmek, taze pastane ürünleri ve taze kek imalatı”, 7 adet ile “çiftlik hayvanları için hazır yem imalatı”, 7 adet ile “inşaat amaçlı beton ürünlerin imalatı” ve 6 adet ile “çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin çıkarımı” sektörleridir. Kırşehir’de Sanayi kapasite raporu sayılarından da görüleceği üzere sanayi kapasite raporuna sahip firmalar ağırlıkla tarım ve gıda üzerine faaliyet gösteren firmalardır.

Kırşehir’de gerçekleştirilen ya da gerçekleştirilmekte olan yatırım teşvik belgeli yatırımların son 5 yılda toplam sabit yatırım tutarı 2.494 milyon TL’ye ulaşmıştır. 2012 yılında alınan en yüksek tutarlı yatırım teşvik belgesi 473 milyon TL’lik rüzgar enerjisinden elektrik üretimi yatırımı projesi olup, 2012 yılında alınan teşvik belgelerinin toplam sabit yatırım tutarı 496 milyon TL’dir. 2013 yılında alınan yatırım teşvik belgelerinin sabit yatırım toplamı 1.232 milyon TL olup 2013 yılı içerisinde yapılan en büyük yatırım 1,200 milyon TL sabit yatırım tutarı ile doğalgazdan elektrik üretimi yatırımı projesidir. 2014 yılında alınan teşvik belgelerinin toplam sabit yatırım tutarı 60 milyon TL olup en büyük yatırım yaklaşık 40 milyon TL ile özel bir firmaya aittir. 2015 yılında alınan en büyük yatırım teşvik belgesi 525 milyon TL ile özel bir firmaya ait olup bu yıl içerisinde düzenlenen teşvik belgesi toplam sabit yatırım tutarı 580 milyon TL’dir. 2016 yılında alınan yatırım teşvik belgeleri incelendiğinde 30 adet yarım teşvik belgesi düzenlendiği görülmekte olup bu teşvik belgelerinin 22 tanesi güneş enerjisinden elektrik üretimi amacıyla alınmıştır. 2016 yılında alınan yatırım teşvik belgeleri toplam sabit yatırım tutarı 125 milyon TL civarındadır.