Çanakkale’nin  Ekonomik  Yapısı

İl ekonomisinde tarım en önemli faaliyet olmakla beraber son yıllarda tarıma dayalı sanayi kolları gelişme göstermekte ve buna bağlı olarak ekonomide sanayinin payı artmaktadır. TÜİK’in 2001 yılı verilerine göre il Gayri Safi Milli Hasılasından; tarım % 24.7, sanayi % 23.5, ticaret % 17, ulaştırma ve haberleşme % 17.2, devlet hizmetleri % 5, inşaat % 4.4 ve diğer sektörler % 8.2 oranında pay almaktadır.

2008 yılı TÜİK verilerine göre TR 22 (Çanakkale-Balıkesir) Bölgesinde istihdam edilen nüfusun (550 bin kişi) %38.2 tarım (Türkiye % 23,7), % 21.1’i sanayi (Türkiye % 26,8) ve % 40,7’si hizmetler (Türkiye % 49,5) sektöründe çalışmaktadır.

TÜİK tarafından açıklanan 2009 yılı işsizlik verilerine göre İlimizde işsizlik oranı % 7,3’dür. En düşük işsizlik oranları sıralamasına göre ilimiz tüm illerimiz arasında 21. sırada yer almakta olup Marmara Bölgesi’nde ise en düşük işsizlik oranına sahiptir.

Devlet İstatistik Enstitüsü verileriyle 2001 yılı cari fiyatlarla Kişi Başına Gayri Safi Yurtiçi Hasıla cari fiyatlarla iller sıralamasında 2.335 $ ile 19. sıradadır. TUİK tarafından 2008 yılına ilişkin olarak Türkiye’de kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla 10.436 $ olarak açıklanmış olup, İlimiz için Kişi Başına Düşen gayri safi yurtiçi hasıla verisine ilişkin resmi bir bilgi olmamakla birlikte, Çanakkale’nin Türkiye ortalamasının üzerinde olduğu tahmin edilmektedir.

TUİK tarafından İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması 2. Düzeye karşılık gelen 26 bölge için yapılan Gayri Safi Katma Değer Hesabı (GSKD) tahmini çalışmaları sonuçlarına göre; Balıkesir ile Çanakkale illerinden oluşan TR22 Balıkesir Çanakkale bölgesinde 2006 yılında GSKD 13 Milyar 68 Milyon TL,  kişi başına gayri safi katma değer de 8.248 TL  (5.725 $)  olarak hesaplanmıştır.

DPT Müsteşarlığı tarafından 2003 yılında yapılan “İllerin ve Bölgelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması” sonuçlarına göre Çanakkale, gelişmişlik sıralamasında 24. sırada yer almakta olup “İlçelerin Sosyo-Ekonomik gelişmişlik Sıralaması” sonuçlarına göre Bayramiç ve Yenice ilçelerimiz eksi endeks değeri alan ilçeler arasında yer almıştır.

İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre ilimiz; Düzey 1 Batı Marmara (TR2) bölgesinde, Düzey 2 Balıkesir Bölgesinde (TR22) yer almaktadır. Balıkesir ve Çanakkale İllerini kapsayan Güney Marmara Kalkınma Ajansı kurulmuştur.

İl yüzölçümünün % 53′ünü ormanlar, % 33′ünü tarım yapılan arazi, % 2′sini çayır ve mera’ lar, % 12′ini kültür dışı araziler kaplamaktadır. Tarım arazisinin  % 80′i tarla arazisi, % 6′sı sebze, % 3′ü meyve, % 2′si bağ, % 9′u zeytinliktir.

İlin toplam tarım alanı 333.573 ha. olup, 177.953 ha. alanı sulanabilir arazidir. Toplam 76.256 ha. (% 43) alan sulanmakta olup, bunun 53.338 ha. lık kısmı (%70) devlet tarafından gerçekleştirilmektedir.

2009 yılı itibariyle yetiştirilen tarım ürünleri arasında en önemli yeri gerek ürün miktarı olarak gerekse de ekim sahası olarak hububat almaktadır. 2009 yılında 503.787 ton Domates, 435.290 ton Buğday,  398.040 ton mısır, 86.303 ton Zeytin,  102.093 ton Elma,  59.050 ton Şeftali, 51.814 ton Ayçiçeği, 32.195 ton Üzüm, 15.737 ton Kanola üretimde ilk sıraları almıştır.

Türkiye toplam domates üretiminin % 5’i, zeytin üretiminin % 4’ü, şeftali üretiminin % 11’i, şaraplık üzüm üretiminin % 7’si, Kanola üretiminin % 11’i, bakla üretiminin % 4’ü, yağlık ayçiçeği üretiminin % 4’ü ve elma üretiminin % 3’ü ilimizde gerçekleştirilmektedir.

Çanakkale köylüsünün önemli geçim kaynaklarının başında hayvancılık gelmekte olup, İl’de 170.636 adet Büyükbaş hayvan, 542.986 adet Küçükbaş hayvan vardır. Hayvancılıkta süt üretimi önemli bir yer tutmakta olup 2009 yılında 427.434 ton süt üretimi gerçekleştirilmiş olup üretim değeri 271 milyon TL.’dir. Ayrıca kümes hayvancılığı ve arıcılık da Çanakkale köylüsünün önemli geçim kaynakları arasındadır.

Çanakkale ilinde su ürünleri üretimi de önemli bir yer kaplamakta olup, 2009 yılı içinde 9.263 ton deniz balığı, 23 ton tatlı su balığı, 149 ton kültür balıkçılığı, 1.400 ton kabuklu ve yumuşakça üretimi gerçekleştirilmiştir.

2009 yılı verilerine göre ilimizde toplam tarımsal üretim değeri 1 milyar 284 milyon 504 bin TL. olup bunun % 68’i bitkisel üretimden, % 29’u hayvansal üretimden ve % 3’ü su ürünleri üretiminden oluşmaktadır.

Çanakkale Organize Sanayi Bölgesi’nde bulunan 67 parselden 48 adedi yatırımcılara tahsis edilmiş olup, 22 yatırımcı inşaatını tamamlayarak üretime geçmiştir. 16 yatırım inşaat ve proje aşamasındadır.

Biga Organize Sanayi Bölgesi’nde ise 58 adet parselin 54 adedinin yatırımcılara tahsisi yapılmış olup 12 işletme faaliyete geçmiş 15 adedi inşaat ve proje aşamasındadır.

Ayrıca ilimiz genelinde yer alan 7 adet küçük sanayi sitesinde toplam 917 işyeri faaliyetine devam etmektedir.

İlimiz normal yöre kapsamında iken 2009/15199 sayılı Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Bakanlar Kurulu Kararı ile 2. Bölge kapsamına alınmış, ada konumundaki Bozcaada ve Gökçeada ilçelerimiz ise 4. Bölgede yer almıştır. Bozcaada ve Gökçeada ilçelerimiz “Kalkınmada Öncelikli Yöreler” ve 5084 sayılı Teşvik Kanunu kapsamındadır.

Hazine Müsteşarlığınca düzenlene teşvik belgeleri kapsamında 2009 yılında ilimizde yapılan yatırımlar için toplam yatırım tutarı 41 milyon 239 bin TL. olan 19 adet yatırım teşvik belgesi düzenlenmiştir.

İlimizde 372 Anonim Şirket, 2.612 Limited Şirket, 40 Kollektif Şirket ve 6 Komandit Şirket vardır. Bu şirketlerden 26 adedi yabancı sermayelidir.

İl genelinde 24 adedi kamu 37 adedi özel olmak üzere toplam 61 adet banka şubesi bulunmaktadır. Bunlardan 4 adedi kamu, 12 adedi özel olmak üzere 16 adet banka şubesi Merkez ilçededir.

Çanakkale Gümrük Müdürlüğü verilerine göre 2009 yılı sonu itibariyle ihracatımız 1 Milyar 72 Bin USD olarak görülmekle birlikte, Çanakkale’de üretim ve ihracat yapan firmaların bir kısmının ihracatının farklı gümrüklerden gerçekleşmesi nedeniyle ihracatımız 1.5 Milyar USD civarında olmaktadır.  En çok ihraç edilen ürünler ise,  inşaat demiri, seramik, karo fayans, çimento ve dondurulmuş gıdadır.

Çanakkale Gümrük Müdürlüğünden alınan verilere göre 2009 yılı sonu itibariyle ithalatımız ise 1 Milyar 25 Bin USD civarındadır. Hurda demir, seramik malzemesi, dondurulmuş balık ve taş kömürü en çok ithal edilen mallar arasındadır.

2009 yılı sonu itibariyle ilimiz genelinde vergi ve vergi dışı gelirler olmak üzere toplam 634 Milyon 652 Bin TL. gelir tahakkuk etmiş olup bunun 479 Milyon 190 Bin TL.sı tahsil edilmiştir. Buna göre tahakkuk / tahsil oranı % 76 olarak gerçekleşmiştir. İlimizin toplam giderleri 624 Milyon 396 Bin TL. olup bütçe gelirlerinin giderlerini karşılama oranı % 77’dir. 31.12.2009 itibariyle ilimizdeki mükellef sayısı 30.928’dir.

Çanakkale bölgesinde birçok maden yatağı bulunmakta olup; metalik madenler ( altın, kurşun, çinko, demir, manganez), endüstriyel madenler  (bentonit, çimento hammaddeleri ve kaolen) enerji hammaddeleri (jeotermal kaynaklar, uranyum ve linyit) açısından zengindir. Ülkemizin toplam kurşun üretiminin %52’si ilimizde gerçekleşmektedir.

İlimiz Çan ilçesinde kurulu 2 x 160 mw gücündeki 18 Mart Çan termik Santrali’nde elektrik üretimi gerçekleştirilmektedir. Ayrıca ilimizde önemli bir üretim potansiyeli bulunan rüzgar enerjisinden yararlanmak amacıyla Bozcaada’da 10 mw, Merkez İntepe’de 30.2 mw gücünde, Gelibolu’da 15.2 mw gücünde ve Ezine’de 21 mw gücünde olmak üzere toplam 76.4 mw gücünde 4 adet rüzgar enerji santrali bulunmaktadır.

TEDAŞ verilerine göre ilimizde toplam elektrik tüketimi 2 Milyon 459 Bin Mwh olup bu rakam Türkiye toplam tüketiminin % 1,5’i olmaktadır. Kişi başına elektrik tüketimi ise 5.178 Kwh’dir. Aynı verilere göre Türkiye’de kişi başına düşen elektrik tüketimi 2.264 Kwh’tır.

2006 yılından itibaren ilimizde doğalgaz ısınma amaçlı olarak kullanılmaya başlanmış ve ihale kapsamındaki merkezlerin tamamı olan  Çanakkale Merkez, Kepez,  Biga,  Çan,  Ezine, Bayramiç’te şehir içine doğalgaz hattı döşenmesi tamamlanmıştır. 8.090’ı Çanakkale Merkez’de olmak üzere ilimizde  toplam   13.092 doğalgaz kullanıcısı  bulunmaktadır.