KÜTAHYA’ NIN EKONOMİK YAPISI

1-TARIM:

Kütahya’ da güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan ovalar, tarımsal üretimin merkezi durumundadır. İlimiz arazisinin % 53′ lük alanı ormanlık arazilerden oluşmakta iken tarım yapılan araziler ise toplam il alanının ise % 34′ ünü oluşturmaktadır.

1991 Yılı Genel Tarım Sayımı geçici sonuçlarına göre köyde oturan 2152 ailenin % 88,2′ si olan 72507 kişi tarımsal faaliyet de bulunmaktadır. Bunların % 99,1′ i olan 71870 kişi hem tarım hem de hayvancılık yapmaktadır. % 0,93′ ü olan 677 kişi ise sadece hayvancılık yapmaktadır.

Kütahya’ da toprak yapısı ve iklim tarımsal gelişmeyi olumsuz yönde etkileyen iki faktördür. Kışlar soğuk, yazlar ise genellikle kuraktır. Büyük bölümü sığ olan topraklar, kış ve bahar yağışları sırasında yeterince su depolayamamakta, bunun sonucunda önemli miktarda toprak nadasa bırakılmaktadır.

1998 Yılı verilerine göre ilimizdeki işletme büyükleri aşağıdadır.

2-TAHIL ÜRETİMİ:

İlimizde egemen tarım yöntemi nadaslı kuru tarımdır. Bu nedenle tarla bitkileri içinde tahıl önemli yer tutmaktadır. Tahıl üretimi genellikle kuru tarım yöntemiyle yapılmaktadır. Başlıca tahıl ürünleri buğday ve arpadır. Buğday ve arpa yetiştirilen alanlar, tarıma ayrılan il topraklarının % 40 ‘ını oluşturmaktadır.

Arpa ve buğday dışında tarla bitkileri olarak; mısır, nohut,, fasulye, burçak, şeker pancarı, kenevir, haşhaş, ayçiçeği, soğan ve patates de üretilir. Ayrıca biber, patlıcan, domates, lahana, ıspanak gibi sebze türleri ile üzüm, elma, şeftali, vişne ve çilek gibi meyve türleri yetiştirilmektedir.

İlimizde arpa ve buğday ekimi sırasında bunlarla dönüşümlü (bir yıl tahı, bir yıl baklagil) olarak baklagillerin üretimi de yapılmaktadır. En çok ekimi yapılan baklagil türü nohuttur. Başta Tavşanlı olmak üzere Simav, Gediz, Aslanapa ve Merkez ilçede ekimi yapılır. İlde üretilen nohutlardan Tavşanlı leblebisi meşhurdur.

3-ENDÜSTRİ BİTKİLERİ:

Kütahya’ da endüstri bitkilerinin üretimi sınırlıdır. Sulama imkanlarının sınırlı olması ve arazinin engebeli olması bunun ana sebebidir. Haşhaş ve kenevir ilimizin geleneksel endüstri bitkileridir. Buna ek olarak Cumhuriyetin ilk yıllarından beri şeker pancarı üretimi yapılmaktadır. 1953 yılına kadar Kütahya’ ya bağlı bir ilçe durumunda olan Uşak’ da 1926 yılında şeker fabrikasının faaliyete geçmesi ile ilde pancar ekimi başlamıştır.

1954 yılında Kütahya şeker fabrikasının açılması ile Aslanapa, Emet, Gediz ve Altıntaş başta olmak üzere pancar ekimi yaygınlaşmıştır.Son yıllarda ayçiçeği, soğan, ve patates ekimi de yaygınlık kazanmaktadır.

4-SEBZE ÜRETİMİ:

İlimizde en çok iklim ve toprak şartlarına uygun sebze türlerinden lahana, marul, ıspanak, pırasa, turp, kabak ve salatalık yetiştirilmektedir. Genellikle sulanabilen arazilerle yerleşim yerlerinin çevresindeki taban topraklarda yetiştirilen bu ürünlerde verim oldukça yüksektir. Daha çok yerel tüketime yönelik yapılan sebze yetiştiriciliği son yıllarda önem kazanmış, ekim alanları artmaya başlamıştır.

5-MEYVE ÜRETİMİ:

Çok büyük ölçekli olmamakla birlikte ilimizde meyve üretimi yapılmaktadır. Yumuşak çekirdekli meyvelerden armut, elma, ayva ve muşmula, taş çekirdeklilerden iğde, vişne, kayısı, kızılcık, kiraz, şeftali ve zerdali, sert kabuklulardan ceviz, kestane, badem, üzümsü meyvelerden çilek, üzüm ve dut yetiştirilmektedir.

Elma, armut, ayva, erik ve vişne ilin tümünde, kiraz Merkez ilçe, Şaphane ve  Simav’ da, dut Emet’ de, ceviz ise Simav ve yöresinde yaygın olarak yetiştirilmektedir. 

Evliya Çelebi seyahatnamesinde, sultanbağı bahçelerinde 17 çeşit armut yetiştiğinden, çeşit çeşit kirazlardan övgüyle bahseder.

1997 Yılı verilerine göre ilimizde üretilen ürünlerin miktarları aşağıdadır.

6-HAYVANCILIK:

Kütahya’ da zengin sayılabilecek bir hayvan varlığı bulunmaktadır. Hayvancılıkta, temelde aile tüketimini karşılamaya yönelik olan geleneksel yapı sürmektedir. Bir çok ailede ek gelir elde etmek amacıyla az sayıda küçük baş ve büyük baş hayvan beslemekte veya tavuk yetiştirilmektedir.

İlimiz hayvancılığı giderek geleneksel yapıdan kurtulmakta, melezleme ile sığır ırklarının ıslahı yanında yurt dışından et ve süt verimi yüksek montofon, holstein vb damızlık sığır türlerinin ithali ve üretimi yoluna gidilmektedir.

İlde yaygın olarak küçük baş hayvan bilhassa koyun yetiştiriciliği ön plandadır. En fazla dağlıç ve karaman türü koyun yetiştirilmektedir. İkinci sırayı keçi (kıl keçisi ve tiftik keçisi) almakla birlikte ormanlara zarar vermesi nedeniyle üretimi özendirilmediği için sayısı günden güne azalmaktadır.

Kümes hayvanı üretimi genellikle aile ihtiyacını karşılamak veya küçük miktarlarda ek gelir elde etmek için yapılmaktadır. Çoğunlukla yetiştirilen ırklar verimsiz, kümesler ilkel, besleme yetersizdir. Aşılama yaptırılmadığı için sık sık salgın hastalıklar ortaya çıkmaktadır. Ancak son yıllarda modern tavuk işletmeleri kurulmaya ve yaygınlaşmaya başlamıştır. Başta Tavşanlı yöresi olmak üzere tavukçuluğa önem verilmeye ve bunun sonucunda yumurta ve piliç üretiminde gözle görülür artışlar kaydedilmeye başlanmıştır.

Kütahya’ nın arıcılığa müsait bir bitki örtüsü vardır. Özellikle dağlık kesimlerde eskiden kara kovanlarla yapılan arıcılığın yerini son yıllarda modern kovanlar ve bilinçli üretim teknikleri almıştır. Bal üretimi ve kovan sayısı yıldan yıla artış göstermektedir.

7-SU ÜRÜNLERİ:

İlimiz topraklarında çıkarak Karadeniz, Marmara ve Ege denizine dökülen akarsularımızda ve bu akarsuların üzerinde kurulu bulunan barajlar nedeniyle oluşan göl ve göletlerde başta sazan olmak üzere inbalığı, yayın, tatlı su kefali, aynalı sazan, kadife, gümüş, karagöz isimli balıklar bulunmaktadır. İlimizde amatör balıkçılık yaygındır.

Ayrıca Porsuk barajı ve Enne barajının balık tutma hakkı bir kısım balıkçı esnafına ihale edilmektedir. İlimizde projeli alabalık üretim tesisleri de bulunmakta ve sayıları artmaktadır.

8-ORMANCILIK:

Ormanlık alanlar Türkiye topraklarının % 26′ sını oluşturmaktadır. Buna karşılık Kütahya ilinde ormanla kaplı alanların miktarı tüm arazilerin % 53′ üne ulaşmaktadır. Kütahya orman alanlarında alt orman işletme müdürlüğü faaliyet göstermekte ve ormancılık hizmetleri yürütülmektedir. Bunlar Kütahya, Domaniç, Emet, Simav, Tavşanlı ve Gediz’ de kurulu bulunmaktadır.

Kütahya’ da orman alanları Kuru ormanlar, Baltalık ormanlar, Bozuk sahalar, orman içi ve kenarı açık alanlar olarak sınıflandırılır.

Ormanlarımızdan tomruk, direk, tel direği, lif, yonga ve yakacak odun üretimi yapılır. Ormanlarımızın yangından korunması için vatandaşlarımızın bilinçlendirilmesine ve koruma önlemlerinin alınmasına çalışılmaktadır. 

Orman alanlarımızın çoğaltılması için tabii ve suni (dikme) ağaçlandırma çalışmaları hızla sürmektedir.

9-YERALTI KAYNAKLARI:

Kütahya sahip olduğu yeraltı kaynaklarının hem tür olarak çeşitliliği hem de rezerv olarak zenginliği ile yurdumuzun en önde gelen illeri arasındadır. Varlıkları çok uzun zamandır beri bilinen ve işletilen bu madenler her zaman ilin sosyal ve iktisadi gelişmesinin itici gücü olmuşlardır. İlde bulunan belli başlı madenlerİ Linyit, Borasit (Kolemanit), Alümit (Şap), Manyezit, Krom, Demir ve Gümüştür.

Madencilik sektörü, tarım sektörü hariç tutulursa, ilde imalat sektörü ile birlikte en fazla istihdam imkanı oluşturan sektördür.

Madencilik sektöründe; gümüş üretimini amaçlayan “Etibank Kütahya 100.Yıl Gümüş Madeni İşletmesi” linyit çıkarımı ile uğraşan TKİ-GLİ müessesesi ve SLİ müesseseleri ile sayıları yirmiyi aşan ve giderek artan özel sektör linyit işletmeleri mevcuttur. Bunun yanında Manyezit üretimi yapan Kümaş İşletmesi ve daha iki özel sektör kuruluşu, Bor tuzlarından Kolemanit üreten Emet Etibank Kolemanit İşletmesi, Antimuan üreten üç özel sektör kuruluşu, Alümit cevheri işleyen Dostel A.Ş., Grafit işleyen bir özel sektör kuruluşu ildeki madencilik kuruluşlarının başlıcalarıdır.

Kütahya’ da çıkartılan linyitler düşük kalorilidir. Fakat yeraltından çıkarılması açık işletme adı verilen bir yöntemle yapılabildiği ve taşınması kolay olduğu için ekonomiktir. Ayrıca rezerv bakımından yurdumuzun sayılı linyit kaynaklarındandırlar. Tunçbilek linyitleri 100 Milyon Ton, Seyitömer linyitleri 60 Milyon Ton rezerve sahiptir.

Kolemanit yatakları Emet ilçemizde bulunur. Bor minerallerinden üretilen Kolemanit madenler içerisinde en geniş kullanım alanına sahip madendir. Etibank tarafından 1958′ den beri işletilmektedir.

Çelik endüstrisinin en önemli ara madenlerinden olan Krom, Türkiye’ de ilk olarak Kütahya’ nın kuzeybatısındaki yörede bulunmuştur. Günümüzde en önemli krom madenleri Tavşanlı ilçe sınırları içerisindedir. Bu konuda Osmanlı Arşivlerinde de belgeler mevcuttur. A. MKT. Um fonu, 263 Dosya No, 82 Vesika No’ ya kayıtlı belgede:

“Kütahya Dağardı kazasında çıkan Krom Madeninin Londra’ ya nakledilmesi ve fiyatı konusunda çıkan anlaşmazlığın halli” diye bir karara rastlıyoruz ki bu şunu gösteriyor. Çok eski zamanlardan beri Kütahya’ da Krom madeni çıkartılıyor ve satılıyor.

Kimya dilinde Alüminit olan şap, Şaphane ilçesinde çıkartılmaktadır. Zaman zaman üretime ara verilen madende Osmanlı İmparatorluğu zamanından beri üretim yapılmaktadır.

Altıntaş, Çavdarhisar ve Örencik civarlarında mermer yatakları işletilmektedir.

Günümüzde turizm sektörünün gelişmesiyle birlikte değeri gittikçe artan bir diğer yeraltı zenginliği de sıcak su kaynaklarıdır. Türkiye’ de ilk defa jeotermal enerjiye dayalı olarak Simav’ da şehrin ısıtılması ve seracılık tesisleri yapımı gerçekleştirilmiştir.

10-SANAYİİ VE ÇİNİCİLİK:

Kütahya ili, tarih boyunca çok uzun bir süre tarım sektörünün üretim, gelir ve geçim yönünden ağırlıklı olduğu bir il hüviyeti göstermiştir. Tarım halen nisbi ağırlığını sürdürmekle birlikte Cumhuriyet döneminde ilimiz madencilik ve sanayii yönünde önemli gelişme göstermiştir. Osmanlı İmparatorluğu döneminde Kütahya’ nın çinicilik, dokumacılık ve dericilik merkezi olduğu bilinmektedir. Ancak atölye üretimi düzeyinden gerçek anlamda sanayileşmeye Cumhuriyet döneminde geçilmiştir.  

Kütahya’ da fabrika boyutlarında ve doğrudan pazara üretim yapan büyük ölçekli ilk sanayii tesisi 1926′ da kurulan Sümerbank Seramik Fabrikası olmuştur.

 1950′ li yıllardan sonra Kütahya’ da hızlı sanayileşme hamlesi olmuştur. Bugün ilimizdeki sanayiinin bel kemiğini teşkil eden TKİ-GLİ (1958), Şeker Fabrikası (1954), Kütahya Gübre Sanayii (1954), Tunçbilek Termik Santralı (1956), Etibank Kolemanit İşletmesi (1958) hep bu dönemin öncü sanayii kuruluşlarıdır.

İlimizdeki imalat sektörünün en belirgin özelliği maden, orman ve toprağa bağlı olmasıdır. Büyük ölçekli kamu kuruluşları bu alanda öncü, örnek ve sürükleyici rol oynamışlardır.

Özel sektör kuruluşlarının faaliyete başlaması 1960′ lı yıllardan sonraya rastlar. Ancak son yıllarda özel sektör yatırımları hız kazanmıştır. 

Son 15 yılda bir kaçı hariç imalat sanayii yatırımlarının hemen tamamı özel sektör tarafından gerçekleştirilmiştir. Organize Sanayii Bölgesinin alt yapısının bitime yaklaşması (1998) ile sanayii yatırımlarında patlama olması beklemek hayalcilik olmayacaktır.

Kütahya’ da son yıllarda üretimi artan ve dünyaya açılan porselen, çini ve seramik sanayiide gelişimi göz önüne alınırsa istihdam olanaklarını artırmada en önemli sanayii kollarından birini teşkil etmektedir.

Simav ilçesinde ormancılık sektörü gelişmiştir. Çeşitli kereste imalathanelerinin yanı sıra sunta ve yonga levha fabrikası önemli tesislerdir. Bu ilçemizde halı dokumacılığı da yaygındır.

Kütahya, Türkiye’ de atölye tipi sanayiinin en ileri olduğu illerden birisidir.

11-TİCARET:

Kütahya’ da ticari şirketlerin faaliyet alanları, ilin genel ekonomik yapısına uygun olarak madencilik, taşımacılık, yem-un sanayii, kiremit ve tuğla sanayii, gıda maddeleri imalatı, ağaç sanayii imalatı, ambalaj, tekstil ticareti ve pazarlaması önde gelmektedir.

İlimiz çevresindeki nispeten daha gelişmiş olan şehirlerin etkisi altında kalmaktadır. Gediz’ in Uşak’ a yakın olması bu çevrenin ticari hayatında bu ilin önemli etkisinin olmasına neden olmuştur. Aynı şekilde Tavşanlı’ nın Bursa’ ya yakın oluşu, Simav’ ın Merkez’ e uzak olması bir çok ilçemizin ticari faaliyetlerini başka illere yöneltmelerine neden olmuştur.

Ancak özellikle son yıllarda çiniciliğin çok gelişmiş olması nedeniyle ticari hayatına önemli katkısı olmaktadır. Özellikle yaz aylarında iç ve dış turizme yönelik imalat yapan çinicilik ve porselen sektörü ticari hayata canlılık kazandırmaktadır.

Kütahya-Eskişehir karayolu üzerinde kurulmakta olan Çiniciler Çarşısının faaliyete geçmesinin Kütahya’ nın tanıtımına ve ticari faaliyetlerin artmasına katkıda bulunacağına kesin gözüyle bakılmaktadır.

12-ULAŞIM:

Kütahya ili coğrafi konum itibariyle tarih boyunca ulaşım hatları üzerinde bir geçiş bölgesi, bir düğüm noktası olma özelliği göstermiştir. Bir kaç yüzyıl Anadolu eyaletlerinin merkezi olması, milli kurtuluş savaşındaki önemli yeri, ağırlıklı olarak bulunduğu coğrafyadan kaynaklanmaktadır.

Kütahya ilimizin  483 Km uzunluğunda devlet yolu, 428 Km uzunluğunda il yolu olmak üzere toplam 911 Km yol ağımız mevcut olup Bursa Karayolları Bölge Müdürlüğü yol ağının % 20′ sini teşkil etmektedir. Kütahya ilimiz sınırları içerisinde yer alan 483 Km’ lik devlet yollarının % 97′ si, 428 Km’ lik il yollarının % 78′ i asfalttır.

Marmara bölgesini Akdeniz bölgesine bağlayan en önemli geçiş noktalarından biri olmasına karşılık, Eskişehir-Kütahya, Kütahya-Afyon, Balıkesir-Kütahya, Bursa-Kütahya gibi ana yol bağlantılarının istenilen standartta yapılmaması veya gecikerek yapılması ilin gelişimi yavaşlatmıştır.

İlimiz şu andaki durumu ve sahip olduğu potansiyel göz önüne alındığında karayolları yönünden istenilen düzeyde değildir.

Yeterli vasıfta olmamakla birlikte Marmara’ yı Akdeniz’ e, İç Anadolu ‘yu da Ege’ ye bağlayan yolların kavşak noktasıdır. Kütahya yollarının kalitesinin yükseltilmesiyle birlikte gelişmesinin daha hız kazanacağı kesindir.

Kütahya ili demiryolları ulaşımı yönünden de bir düğüm ve kavşak noktasıdır. İl merkezi Alayunt istasyonundan ayrılan bir hatla Haydarpaşa-Konya-Adana demiryoluna, Kütahya-Balıkesir hattı ile de Bandırma-İzmir demiryoluna bağlanmıştır. İlimizden trenle şu anda bütün ana merkezlere ulaşmak mümkündür.

Kütahya’ da henüz havalimanı bulunmamaktadır.

13-KÜTAHYA VE TURİZM

Tarihi ve tabii güzellikleri ve şifalı kaplıcaları ile Kütahya büyük bir turizm potansiyeline sahiptir. Ünü her geçen gün dünyaya yayılmakta olan ve atalar mirası el sanatımız çiniciliğin de Kütahya ekonomisine olduğu kadar turizme katkısı gün geçtikçe artmaktadır.

Ancak sahip olduğu büyük potansiyele rağmen Kütahya, Türkiye turizminden hak ettiği payı bugüne kadar alabilmiş değildir. Bundan tanıtım eksikliği kadar, turizme gereken önemin verilmemesi de etkili olmuştur.

Kütahya ekonomisine önemli katkı sağlayan çini ürünlerinin pazarlama yeri halen İstanbul ve turistik sahil şehirleridir. Turistlerin beğenerek aldıkları bu ürünlerin imal edildikleri yeri, geleneksel el sanatının sanatkarlarını da görmek isteyecekleri açıktır. Ancak turistin doğrudan Kütahya’ ya ilgisi çekilmemiştir.

Halbuki denizi, güneşi, dinlenmeyi tercih eden turistler kadar, belki de daha fazlası geleneksel el sanatları tarihi mekanlar ve yerel yiyeceklere de ilgi duyan turistler çoktur.

İlimizde yapımı devam etmekte olan Çiniciler Çarşısının Kütahya’ nın tanıtımına çok büyük katkısı olacaktır. Hem tarihten süzülüp gelen bir el sanatının pazarlama imkanları arttırılacak, hem de çarşı bizzat tarihi bir görünümde yapıldığından görenlerin ilgi ve hayranlığını çekecektir.