Sanayi Tarihçesi
Adıyaman’ının sanayi ile tanışma tarihi 1955’tir. Tekstil sektörü ile ilgili entegre bir tesisin kurulması amacıyla 1955 tarihinde “Adıyaman Pamuklu Dokuma Sanayi Türk Anonim Şirketi kurulmuş ve 1967 yılında üretime geçmiştir. 1973–1975 tarihleri arasında Çimento, Süt ve Yem Fabrikası tesislerinin Adıyaman’da kurulması ile ilgili etüt proje bazında birtakım çalışmalar başlatılmıştır.
Kalkınmada Öncelikli Yörelerde uygulanan devlet yardımları ve teşvikler ile temin edilen uzun vadeli ucuz maliyetli kredilerle sanayide ve yatırımlarda gözlemlenebilir bir hareketliliğin oluştuğu ancak, alınan kredilerin iyi değerlendirilememesi ve yatırımcıların yönlendirilememesi nedeniyle arzulanabilir bir yatırım hamlesinin atılamadığını görüyoruz. 1988 yılından sonra birtakım tekstil ve un fabrikaların faaliyete geçmesiyle yatırımlarda nispi bir artışın olduğu görülmektedir.
Adıyaman’ın Bugünkü Sanayi Durumu;
5084 ve 5350 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile ilgili Yasaların yürürlüğe girmesiyle yatırım artışlarında ve istihdamda büyük artışlar olmuştur.
Zamanında ve rasyonel kararlarla Türkiye genelinde gelen taleplerin değerlendirilmesi ve yatırma dönüşmesi bakımında il çok iyi bir performans göstermiştir. 100’ün üzerinde gelen taleplerin tamamı değerlendirilerek, öncelikli olarak en fazla istihdam, en yüksek katma değer yaratacak ve ileri teknoloji gerektiren sektörler öncelikli olarak değerlendirmeye alınarak arsa tahsis işlemleri yapılmış, tahsisi yapılan parseller üzerinde fabrikalar yapılarak birçoğu faaliyete geçmiştir.
Genel olarak il ve ilçelerinde Sanayi Sicil Belgesi almış 369 tesis bulunmaktadır. Bu tesislerin tamamı fiili olarak üretim yapmaktadır. Sanayi yatırımları içerisinde tekstil ve gıda sektörüne yapılan yatırımların yoğunluğu dikkati çekmektedir.
Özetle Adıyaman Sanayisi;
- Ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalı olup, özelikle tekstil, gıda ve mermer sektörü yatırımlarında sanayileşme eğilimi görünmektedir.
- Sanayi büyük, orta ve küçük ölçekli işletmeler şeklinde şekillenmiştir.
- Sanayi işletmelerinin büyük bir çoğunluğu il merkezindedir.
- Özel sektör kamu sektörüne göre daha fazla katma değer meydana getirmiştir.
- Sanayi sektörü içerisinde tekstil sanayisinin gıda sektörüne göre daha fazla katma değer meydana getirdiği görülmektedir.
- Darboğazda olan tesisler genellikle ham madde, Pazar noksanlığı ve ağırlıklı olarak da işletme sermayesi yetersizliği nedeniyle problemler yaşamaktadır.
- En önemli yer altı zenginliği petroldür.
- Özel sektör üretimleri ile birlikte ülkemiz ham petrolünün yaklaşık %20’si Adıyaman bölgesinde üretilmektedir.
- Maden kaynakları bakımından oldukça zengin potansiyele sahiptir.
SANAYİ PROFİLİ
Bu gün itibariyle İlimiz genelinde merkez ve ilçeler dahil, değişik alan ve sektörde sanayi sicil belgesi almış 369 işletmemiz mevcut olup, bu işletmelerde 10.888 kişi istihdam edilmektedir. İl genelinde sanayi işletmelerinin sektörel dağılımına baktığımızda, % 25 ile Tekstil ürünleri imalatı, % 24’lik bir oran ile Gıda ürünleri imalatı sektörlerinin ilk iki sırada olduğu görülmektedir.
Diğer sektörler sırasıyla;
% 21 Seramik, Kil, madencilik ve taş ocakçılığı;
% 8 Ana Metal (Demir Çelik ve Demir Dışı Metaller),
% 6 Mobilya imalatı
% 5 Petrol ürünleri
% 2 Lastik ve plastik ürünleri imalatı,
% 1 Kimyasal Ürünler (Kimya-Gübre)
% 1 Makine imalatı, tarım makineleri, elektrikli makineler
% 5 Diğer (Çimento, Kağıt ve Kağıt Ürünleri, Deri ve deri ürünleri);
şeklinde dağılım göstermektedir.
Bölgelere göre bir değerlendirme yaptığımızda, sanayi işletmelerinin
- % 38,86 Marmara Bölgesinde,
- % 21,54 İç Anadolu Bölgesinde,
- % 14,25 Ege Bölgesinde,
- % 9,60 Akdeniz Bölgesinde,
- % 8,46 Karadeniz Bölgesinde,
- % 4,63 Güneydoğu Anadolu Bölgesinde,
- % 2,65 Doğu Anadolu Bölgesinde olduğu görülmektedir.
Adıyaman İlinde sanayi siciline kayıtlı sanayi işletmesi sayısı 369’dur. Toplam sanayi işletmesi içerisinde % 0.3’lük bir oran ile sanayisi gelişmekte olan iller arasında yer almaktadır.
Adıyaman ilinde lider sektörler Tekstil ürünleri ve Giyim sektörüdür. Sanayi çalışanlarının %58’i Tekstil Ürünleri Sektöründe istihdam edilirken, %14’ü Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi Ürünleri imalatı sektöründe, %12’si Petrol Ürünleri imalatında istihdam edilmektedir. İstihdamın % 84’ü işçi, % 3’ü mühendistir. Adıyaman ilinde bulunan sanayi işletmelerinin %28’i mikro ölçekli, %58’i küçük ölçekli, %12’si orta ölçekli, % 2’si büyük ölçekli işletmelerdir.
Sanayi işletme sayılarının Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki İllere göre bir değerlendirilmesi yapıldığında;
- % 53 Gaziantep,
- % 15 Şanlıurfa,
- % 9 Diyarbakır,
- % 7 Mardin,
- % 6 Adıyaman,
- % 4 Kilis,
- % 4 Batman,
- % 1 Şırnak,
- % 1 Siirt yer almaktadır.
YATIRIM TEŞVİKLERİ
Adıyaman İlinin de içinde bulunduğu, 23 İli kapsayan özel sektöre yönelik olarak geliştirilen Cazibe Merkezleri Programının (CMP) uygulanmasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı 11/01/2017 Tarih ve 29945 Sayılı Resmî Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Adıyaman ilinin 6. Bölge Teşviklerinden yararlanmasına ilişkin Bakanlar Kurulu Kararı 22/02/2017 tarih ve 29987 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Adıyaman’da Organize sanayi Bölgeleri içinde yapılan yatırımlar 6. Bölge teşviklerinden faydalanmaktadır.
İlde Öne Çıkan Yatırım Alanları
Potansiyeli Değerlendirmeye Yönelik Yatırımlar
Doğal kaynak potansiyelini meydana getiren, tarım ve hayvancılık ile orman ve maden sektörlerine dayalı olarak yapılabilecek yatırımlar, yatırım grupları temelinde aşağıda verilmiştir.
Tarım Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
Ülkemizde tarım sektöründe önemli gelişmeler olmakla birlikte gerek hayvansal, gerekse bitkisel üretimde istenilen verimlilik düzeyine erişilememiştir. Bitkisel üretim, pazarlanabilir, işleme özelliği ve katma değeri yüksek ürünler doğrultusunda yeterli değişimi gösterememiştir.
Tarım sektöründe gerçekleştirilebilecek 9 yatırım belirlenmiştir.
- Sert Buğday Üretimine Yönelik Yatırımlar,
- Renkli Pamuk Üretimine Yönelik Yatırımlar,
- Seracılık ( Sebze ve Süs Bitkisi ) Yatırımlar,
- Bağ-Bahçe Yatırımları,
- Meyve ve Sebze Yetiştiriciliğine Yönelik Yatırımlar,
- Ceviz, Badem ve Antep Fıstığı Yetiştiriciliğine Yönelik Yatırımlar,
- Kültür Mantarı Üretimine Yönelik Yatırımlar,
- Damızlık ( Hibrit ) Tohum Üretim Tesisi,
- Susam Yağı, Tahin, Pekmez ve Helva Üretim Tesisi,
Hayvancılık sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
Yıllardır bitkisel ve hayvansal üretim arasında denge kurulamamış, son yıllarda bu denge hayvancılık aleyhine bozulmuştur. Bu olumsuz yapının ortadan kaldırılmasına yönelik besicilik yatırımlarının artırılması gerekmektedir.
- Su Ürünleri Üretimi ve İşleme Tesisi,
- Arıcılık ve Bal Üretimine Yönelik Yatırımlar,
- Tiftik Keçisi yetiştiriciliği,
- Et Besiciliği,
- Süt Besiciliği,
- Yumurta tavukçuluğu,
- Et Tavukçuluğu,
- Hindi Yetiştiriciliği,
- Devekuşu Yetiştiriciliği,
Maden Sektöründe Yapılabilecek Yatırımlar
Yer altı zenginliği yüksek olmasına rağmen, petrolün dışındaki maden varlığından bugüne kadar yeterince istifade edilememiştir. İlimiz Maden potansiyeli yönünden irdelendiğinde özellikle son yıllarda bölgede yapılan arama çalışmalarında önemli bir mermer rezervinin varlığı tespit edilmiştir.
Maden sektöründe yapılabilecek 4 yatırım belirlenmiştir.
- Bakır Madeni Ocak İşletmeciliği,
- Linyit Kömürü Ocak İşletmeciliği,
- Mermer Ocak İşletmeciliği
- Mermer İşleme Atölyeleri
Diğer Sektörlerde Yapılabilecek Yatırımlar
- Gıda Sanayi Sektörü
- Turizm Sanayi Sektörü
- İnşaat Sanayi Sektörü
- Yer Altı Kaynaklarına Dayalı Maden, Petrol Sanayi Sektörü
- Orman Ürünlerine Dayalı ve Mobilya Sanayi Sektörü
- Yedek Parça Sanayi Sektörü
- Genel İmalat Sanayi Sektörü
A) İLİN TİCARET YAPISI
Güneydoğu Anadolu Bölgesinin diğer illeri gibi Adıyaman’da da iç ticaret ağırlıklı olarak tarıma dayanmaktadır. Mevcut sanayi yapısında tarımsal kaynak potansiyeline bağlı olarak gelişme göstermiştir.
Temel gıda maddelerinin büyük çoğunluğu ile dayanıklı tüketim mallarının hemen, hemen tamamı başta Gaziantep ve Adana illeri olmak üzere diğer merkezlerden temin edilmektedir.
El sanatlarına yönelik olarak kilim, savan ve el dokuma halıları üretilmekte ve çevre illerle birlikte diğer illere gönderilmektedir. Bunların dışında tarım ürünleri yanında tekstil sektöründe üretimi gerçekleştirilen iplik de diğer illere gönderilmektedir.
Tarım ürünleri içerisinde buğday, arpa, nohut, mercimek, pamuk, tütün, fıstık ve üzüm gibi ürünler özellikle komşu illere gönderilmektedir.
Büyük yatırım ve sermaye gerektirmeden yapılan el sanatlarına yönelik ürünlerin pazarlanması, ticari hayata canlılık kazandırmakla birlikte bu sanatların gelişimine de katkıda bulunmaktadır.
Ticari ve ekonomik hayatı meydana getiren kuruluşlar olarak; Ticaret ve Sanayi Odaları, Ticaret Borsaları, Meslek Odaları ile Esnaf ve Sanatkarlar Odaları bulunmaktadır.
D) ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ
1- Adıyaman Merkez Organize Sanayi Bölgesi
- Adıyaman Merkez OSB’de İlk çalışmalar 1991 yılında başlamış 1995 yılında yapılan kamulaştırma ile 150 hektar alan üzerine kurulmuştur.
- 2004 yılında 34 hektarlık alan ilave edilmiş ve 2013 yılında da 107 hektarlık ilave alanla birlikte toplam alan 291 hektara ulaşmıştır.
- Adıyaman OSB’de 149 sanayi parseli oluşturulmuştur.
- Cazibe Merkezleri Programının yürürlüğe girmesiyle ilimize gelen yatırım yeri taleplerini karşılamak için Merkez OSB’de yer kalmadığından 3. genişletme çalışması başlatılmıştır. Genişletilecek alanın büyüklüğü 65 Hektardır.
2- Besni Organize Sanayi Bölgesi Genel Bilgiler
- Besni Organize Sanayi Bölgesi 2002 yılında yer seçim çalışmaları başlatılmış, 09.06.2005 tarihinde 230 sicil numarasıyla tüzel kişiliği tescil edilmiştir.
- Besni OSB 124 hektar alandan oluşmaktadır.
- Besni OSB alanı içerisinde bulunan şahıslara ait mülkiyetlerin yaklaşık % 60 lık kısmının kamulaştırma işlemi tamamlanmıştır. Kalan kısmın kamulaştırma işlemi devam etmektedir.
- Besni OSB’de 40 sanayi parseli bulunmaktadır.
- Besni OSB’nin imar, altyapı ve parselasyon planları tamamlanarak yatırımcıların hizmetine sunulmuştur.
3- Gölbaşı Organize Sanayi Bölgesi Genel Bilgiler
- Adıyaman Gölbaşı Organize Sanayi Bölgesi imar sınırı, toplamda 110 hektarlık alandan oluşmuş olup 2 etaba bölünmüştür. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca onaylı mer’i imar planında I. etap 50 hektardan oluşurken II. etap 60 hektarlık alandan oluşmaktadır.
- Toplamda 36 adet sanayi parseli bulunmaktadır. I. etap sınırları dahilinde 11 adet sanayi parseli II. etapta 25 adet sanayi parseli yer almaktadır.
- I. etabın imar planı, kamulaştırma, parselasyon, altyapı ve elektrik şebekesi uygulamaları tamamlanmış olup yatırımcıların hizmetine sunulmuştur.
- II. etabın imar planı ,kamulaştırma ve parselasyon uygulamaları hazırlanmış olup sadece altyapı yapım işi Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının onayıyla II. etabın altyapı yapım işi ihale edilerek çalışmalara başlanacaktır.
4- Kahta Organize Sanayi Bölgesi Genel Bilgiler
- Adıyaman Kahta Organize Sanayi Bölgesi imar sınırı, toplamda 160,50 hektarlık alandan oluşmuş olup 2 etaba bölünmüştür. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca onaylı mer’i imar planında I. etap 95,69 hektardan oluşurken II. etap 64,81 hektarlık alandan oluşmaktadır.
- Toplamda 78 adet sanayi parseli bulunmaktadır. I. etap sınırları dahilinde 62 adet sanayi parseli bulunmakta olup 16 adet sanayi parseli II. etapta yer almaktadır.
- I. etabın imar planı, kamulaştırma, parselasyon, altyapı ve elektrik şebekesi uygulamaları tamamlanmış olup yatırımcıların hizmetine sunulmuştur.
- Cazibe Merkezleri Programının yürürlüğe girmesiyle ilimize gelen yatırım yeri taleplerini karşılamak için Kahta OSB 2.etap Altyapı inşaatı Yatırım programına alınacaktır.
