Balıkesir ekonomisi

Balıkesir ekonomisi, Balıkesir ilinde üretilen ekonomik faaliyetler. İlin ekonomisi genelde tarım ve hayvancılığa dayanır. Arazi ve iklim yapısının elverişli olması nedeniyle Balıkesir’de her türlü tarım ürünü yetiştirilmektedir. 513.946 hektar tarım arazisinin 49.330 hektarlık bölümünde sulu tarım yapılmaktadır. Sanayi üretimi il içinde dengeli dağılmıştır.

2000 yılındaki GSMH verilerine göre iller bazında Balıkesir ili 1.899.897.156 YTL GSMH ve %1.5 iller arası oran ile 12. sıradadır.

Balıkesir’in tarımsal açıdan Türkiye için önemli bir ili olup, özellikle zeytin, zeytinyağı, süt ve kırmızı ile beyaz ette ülke ekonomisinin lokomotif illeri arasındadır.

Büyük bir bölümü Marmara Bölgesinin güneyinde yer alan ve Kuzey ege bölgesinde toprakları bulunan ilimiz, gelişmiş bu iki bölge arasında köprü işlevi görmektedir.

DPT verilerine göre Balıkesir 2. derecede gelişmiş iller grubunda ve 81 il içinde 15. sırada yer almaktadır. İlin gelişmişlik durumu incelendiğinde 8 ilçe II., 6 ilçe III. 3 ilçe IV. ve 2 ilçe de V. gelişmişlik grubunda bulunmaktadır.

Kişi başına düşen Gayrisafi Yurtiçi Hasıla 2000 yılı verilerine göre 2.900 Dolar olan İlimizde Sanayi sektörünün gayrisafi yurtiçi hasıla içindeki payı %19.5, tarım sektöründe %26.9 ve hizmet sektöründe %53.6′ dır.

Toprak altı ve toprak üstü servetler, yollar, istasyonlar, endüstri durumu ile her türlü ekonomik faaliyet göz önüne alındığında ilimiz Merkez, Körfez ve Marmara yöresi olmak üzere üç bölgede değerlendirilmektedir.

Sahil kesimi turizm, zeytincilik, bağcılık, balıkçılıkla uğraşmakta, iç kısımlarda da her çeşit toprak mahsulü, hayvancılık, ormancılık ve madencilik alanlarında faaliyet görülmektedir.

Milli Emlak Genel Müdürlüğü istatistiklerine göre, devletin en fazla mülk sahibi olduğu il Balıkesirdir. 15 milyar 119 milyon metre karelik bir alan üzerinde kurulu bulunan Balıkesir’in yüzde 40,77’sini Hazineye ait taşınmazlar oluşturmaktadır. Balıkesir ilindeki Hazineye ait taşınmaz sayısı 58 bin 698, bunun işgal ettiği alan da 6 milyar 163,7 milyon metre kare olarak tespit edilmiştir.

Tarım ve Hayvancılık
Zeytin, hububat, pirinç, soğan, baklagil, domates, biber, tütün, mısır, şekerpancarı, pamuk, kavun, karpuz ve şeftali yetiştirilen ürünlerin başında yer almaktadır. Başlıca üretim alanları; Balıkesir Ovası, Gönen Ovası, Susurluk Ovası ve Edremit Ovasıdır. İl baklagil üretiminde 1. sıradadır.

Zeytin üretiminin il tarımı ve ekonomisinde önemli bir yeri vardır. 10.443.955 adet meyve veren, 424.970 adet meyve vermeyen zeytin ağacı mevcuttur. Zeytin ve zeytin zararlıları ile mücadele için körfez ve Güney Marmara Birlikleri kurulmuştur. Tarım ve hayvancılık bilinçli yaklaşımlarla yapılmaktadır.

Balıkesir’de hayvancılık potansiyeli yüksektir. 357.151 büyükbaş, 845.012 küçükbaş, 75.000.000 civarında kümes hayvanı mevcuttur. Toplam sığır varlığı içindeki saf kültür ve kültür melezi ırkı oranı % 82 civarındadır. Süt üretiminde Türkiye 3. südür.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre, Balıkesir küçükbaş hayvancılığında 3., büyükbaş hayvancılığında 1., kümes hayvancılığında 1. sırada yer almaktadır. İlde devekuşu ve domuz çiftlikleri de bulunmaktadır. İlde Balıkesir Merkez, Havran, Susurluk, Manyas ve Savaştepe’de peynir ve yoğurt mandıraları yaygındır. 2007 itibariyle Balıkesir kırmızı et üretiminde birinci sıraya oturmuştur ve 2007 yılında 546 bin 260 hayvan kesiminden 28 bin ton kırmızı et üretimi yapılmıştır.

İlin canlı hayvan varlığı içinde sığır % 52′ lik payla 1. sırada, tavuk % 30′ luk payla 2. sırada yer almakta, pazarlanan hayvansal ürün içinde beyaz et % 54, kırmızı et % 31, yumurta % 7 ve süt % 6 payla ilk dört sırayı paylaşmaktadır.

Balıkesir hayvansal ürünler üretim değeri sıralamasında Türkiye’de 1. sırada, toplam tarımsal üretim değeri sıralamasında 3. sırada yer almaktadır.

Sanayi
Sanayi ve Ticaret alanlarında atılımlarını sürdüren Balıkesir’de tarımın geniş alana yayılı olması tarıma dayalı endüstri kollarının gelişmesini sağlamıştır. Un, Yem, Zeytinyağı, pirina ve konserve üreten üniteler il düzeyinde yayılmıştır. Bunlardan başka, kereste, çimento, şeker, deri, kösele, tuğla, kiremit, makine ve teçhizat gibi sanayi kollarında yatırımlar bulunmakta, tarım için gerekli her çeşit alet üretilmekte, bunların yurtiçi ve yurtdışına pazarlaması yapılmaktadır.

İlde sanayi işletmeleri homojen ve sektörel alanda ilçelere yayılmıştır. Merkezde tarım makineleri, çimento, sentetik, çuval, trafo, jeneratör, un ve yem üretimi, körfez bölgesinde zeytinyağı ve sabun üretimi, Bandırma’da beyaz et, gübre ve kimyevi maddeler üretimi, Manyas, Gönen, Susurluk ve merkez ilçede süt ve süt ürünleri, Gönen’de dericilik, Dursunbey’ de orman ürünleri sanayi, Bigadiç ve Sındırgı’ da madencilik yaygınlaşmıştır.

Dokumacılık, elektrikli ev aletleri, elektrik makineleri, kimya, orman ürünleri yapı malzemeleri ve ham madde ağırlıklı metal sanayi son yıllarda gelişme gösteren sanayi kollarıdır.

Sanayi sektörü ilde yaratılan GSMH içinde % 18′ lik paya sahip olup, faal nüfusun % 8′ i imalat sanayinde çalışmaktadır. Türkiye’nin en büyük 1000 fabrikası arasında Balıkesir ve ilçelerinden 20’ye yakın firma vardır.

Balıkesir organize sanayi bölgesi’nde 189 parsellik bir üretim bölgesi vardır. Küçük sanayi siteleri ile de imalat sanayinde büyük atılımlar yapmaktadır. 1nci Organize sanayi bölgesi dolduğundan 2inci Organize sanayi bölgesi faaliyete geçirilmiştir. Bursa Yolu üzerindeki Yeni sanayi sitesi 1.323.500 metrekarelik alanıyla Türkiye’de Gaziantep küçük sanayi sitesinden sonraki en büyük sanayi sitesidir. Balıkesir organize sanayi bölgesine kurulan Lojistik köy ile büyük pazarlara ulaşım kolaylaşacak ve ulaşım maliyetleri azalma eğilimi gösterecektir. Kepsut yolu üzerinde bir Hayvancılık Organize sanayi bölgesi kurulması için çalışmalara devam edilmektedir.

Ticaret
GSMH içindeki yüzde 12.3’lük payla, şehrin tarım ve sanayiden sonra gelen üçüncü büyük sektörü ticarettir. Balıkesir Ticaret Odası ve Ticaret Borsası faaliyet göstermektedir. Balıkesir, coğrafi konumundan dolayı daha çok bir toplama ve dağıtım merkezi özelliği göstermektedir. Balıkesir’de ticaret, ilçelerde yetiştirilen tarım ürünlerini toplamak ve bunları büyük kentlere sevk etmek; İstanbul ve İzmir’den sağlanan işlenmiş ürünleri ise alt merkezlere yollamak biçiminde kendini göstermektedir.

Madencilik
Balıkesir yer altı zenginlikleri bakımından ülke bazında önemli bir yere sahip, gerek metalik madenler, gerekse endüstriyel hammadde kaynakları açısından oldukça zengindir. Demir, kurşun, çinko, bakır, antimuan, cıva, altın, manganez ve krom ilin önemli metalik madenleridir.

Bor tuzları, kaolen, jips, talk, wöllastonit, barit, bentonit ve mermer ilin önemli endüstriyel hammadde kaynaklarıdır. Ülke mermer rezervinin % 80’i ilimizdedir. 625 milyon ton bor rezervine sahip olup, 650 bin ton bor ve bor tuzu üretimi yapılmaktadır. Maden ve jeotermal kaynakları ilin en önemli doğal servetidir.

Türkiye’nin değil, dünyadaki bor madeni rezervlerinin büyük kısmı Balıkesir’dedir. Bor madeninin kendisi, sodyum borat, kalsiyum borat ve diğer çeşitleri makina, uçak ve uzay sanayin de kullanılan kıymetli bir madendir. Dünya bor hammadde istihsalinin %40’a yakını burada yapılmaktadır. Türkiye’nin en zengin mermer yatakları da Balıkesir’de bulunur. Marmara Adası mermerleri iki bin senedir işlenmektedir. Beyaz ve gri renkli olan bu mermerler dünyaca meşhurdur. Çoğu ihraç edilmektedir. Balıkesir’de 250 mermer ocağı vardır. Granit taşı, zımpara taşı oldukça fazladır. Demir madeni bakımından çok zengin olup; Eymir, Gönen, Şamlı, Balya ve Havrandan çıkarılmaktadır. Ayrıca linyit, taşkömürü, civa, demir, bakır, alüminyum, manganez, krom, kurşun, antimon, manyezit, dolamit, gümüş, kaolin ve altın yatakları bulunmaktadır. Altınoluk, altın bakımından zengindir.

İhracat ürünleri
Bölgenin İstanbul’dan sonra en büyük ve en modern tesislerine sahip olan Bandırma Limanından başta maden olmak üzere her türlü maddenin ihracat ve ithalatı yapılmaktadır. Dış ülkelere ihraç edilen maddelerin başında boraks gelmektedir.

Bunun dışında mermer, çimento, tarım makineleri, trafo cihazları, deniz ve tatlı su ürünleri, bitkisel yağlar, salça, meyve, sebze ve sentetik ihracatı yapılmaktadır. 2006 yılında yapılan ihracat 277 milyon dolar, ithalat ise 266 milyon dolar olmuştur.

Balıkesir gümrüklerinde, ihracatta 50, ithalatta 32 ayrı ürün çeşidi yer almaktadır. Bandırma Limanı, tüm Balıkesirin ihracat ve ithalatının yüzde 90’ını gerçekleştiriyor.

Ormancılık
Yüzölçümünün % 47’si orman olan ilimizde 2006 yılında köylüye 19.034.978,96.-TL. ödemede bulunulmuş, orman ürünlerinden 48.732.114-TL gelir elde edilmiştir.

Türkiye genelinde iller arasında orman varlığında 3. sıradadır. Ormanlık bölgeleri: Kazdağları, Alaçam dağları, Madra dağları, Şapçıdağı mevki, Kapıdağ yarımadası, Kozak dağları bölgesi. İlde Orman Bölge Müdürlüğü bulunmaktadır. Dursunbey ve çevresinde orman endüstrisi gelişmiştir.

Turizm
Balıkesir ili, denize sahip olduğu için deniz turizmi gelişmiştir. Marmara’da veya Ege’de kıyıya sahip ilçeler ile adalar, başlıca turizm merkezleridir. Buralarda çeşitli plajlar ve oteller mevcuttur. İl, 1970’li yıllarda Türkiye’nin gelişme bakımından en önde giden turizm bölgesi haline gelmiştir. Yatak kapasitesi bakımından 82 tesis ile 7. sırada yer alan ildir.

Balıkesir’in turizm beldeleri, genelde iç turizm talebini karşılar. İl kış turizminden mahrum olsa da kaplıca turizmi yapılmaktadır. Gönen, Edremit, Manyas, Susurluk, Bigadiç, Sındırgı ilçelerinde ve Merkez’e bağlı Pamukçu Beldesi’nde kaplıcalar bulunmaktadır. Bu kaplıcalar sayesinde ildeki turizm süresi uzamaktadır. İlde turizme katkısı olan cami, kilise, harabe gibi çeşitli tarihi eserler mevcuttur. Kazdağları ile Şahinderesi Mevkii’nde ve Merkez’deki Çengeloğlu Mevkii’nde avcılık yapılmaktadır.

İlde toplam 178 tane sit alanı vardır. Adramytteion, Antandros ve Kizikos gibi arkeolojik sitler, turizm açısından önemlidir. İl sınırları içinde 10 tane kamusal müze ve 2 özel müze vardır. İlde 2 milli park ve 2 koruma alanı vardır.

Zanaat
En önemli zanaat dalı halı dokumacılığıdır. Dünya çapında bir pazarı olan Yağcıbedir halı tezgahları ekonomiye önemli derecede katkıda bulunur.

Bütçe gelirleri
2006 yılı sonu itibariyle genel bütçe gelirlerinden tahakkuk miktarı 1.111.930.298.-TL . iken, tahsilat 840.028.358.-TL . olmuştur.

2006 vergi gelirlerine göre, en çok vergi veren sanayi şirketinin; 28’i Balıkesir Merkez; 15’i Bandırma, 2’şer tane Edremit, Burhaniye ve Gönen, 1 adeti Balya’dadır.

İlçeler
Balıkesir ekonomisinin %30’u Balıkesir merkez, %16’sı Bandırma, %12’si Gönen ve %9’u Edremit ilçeleri tarafından üretilmektedir.